آیا هشتگ زدن برای #مهسا_امینی فایده‌ای دارد؟
محمد رهبری
به‌دنبال واکنش‌های گسترده به مرگ مهسا امینی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، سؤالی که این روزها تکرار می‌شود آن است که آیا این هشتگ‌ها و کنشگری مجازی گسترده فایده‌ای دارد. در رابطه با کنشگری مجازی و اثرات آن، تاکنون مباحثات زیادی در میان دانشگاهیان شکل گرفته است؛ برخی آن را مصداق اسلکتیویسم و مبارزه از زیر لحاف می‌دانند و برخی دیگر برای آن اثرات مثبتی قائل هستند. اما در این یادداشت، برای این که از مباحث کلی عبور کنیم، به‌طور خاص به این سؤال می‌پردازیم که آیا هشتگ زدن برای مهسا امینی فایده‌ای داشته است؟
داده‌ها نشان می‌دهد که تعداد لایک توییت‌های مربوط به مهسا امینی رکورد تاریخ توییتر فارسی را شکسته است. تنها مورد مشابهی که تاکنون این میزان جلب توجه کرده است، در سال ۹۹ و هشتگ #اعدام_نکنید بود؛ زمانی که کاربران شبکه‌های اجتماعی خواهان جلوگیری از اعدام سه نفر از معترضان حوادث آبان ۹۸ شدند. اتفاقا آن هشتگ‌ها و استوری‌ها و توییت‌ها، اثر خودش را گذاشت و جلوی اجرای حکم اعدام گرفته شد. اما حالا چه؟ با این هشتگ‌ها مهسا امینی زنده می‌شود؟ گشت ارشاد متوقف می‌شود؟ اجبار ِحجاب برداشته می‌شود؟
واقعیت آن است که هشتگ‌زدن و کنشگری مجازی، تبعات و اثرات فوری و آنی ندارد. اما به‌نظر می‌رسد این نوع کنشگری، اثرات تدریجی و بلند مدت داشته باشد. در ادامه برخی از فواید ِ بلند مدت ِ گنشگری مجازی و هشتگ زدن برای مهسا امینی ذکر می‌شود:
افزایش آگاهی: مهم‌ترین خاصیت و فایده‌ی هشتگ‌زدن و کنشگری مجازی، به‌طور خاص راجع به مهسا امینی، افزایش آگاهی است. بدون افزایش آگاهی جمعی، تغییری رخ نخواهد داد و اگر تغییری هم حاصل شود، موقتی است. همین گستردگی اعتراضات به موضوع گشت ارشاد و حجاب اجباری را ببینید. تا یک دهه قبل، این مسائل تنها توسط قشر محدودی از مردم بیان می‌شد. اما امروزه برچیده‌شدن ِ گشت ارشاد، مطالبه اکثر مردم، اعم از مذهبی و غیر مذهبی است. در همین ماجرای مرگ مهسا امینی، حتی محافظه‌کارترین افراد هم لب به اعتراض گشودند. فراگیری این اعتراضات، نتیجه افزایش آگاهی است و کنشگری مجازی در این امر اثرگذار است.
دشوار شدنِ تداوم رویه‌های غلط: هشتگ‌زدن، استوری گذاشتن و کنشگری منجازی، اگر در موضوعی فراگیر بشود، اثرش را بر ذهن مجریان و سیاستگذاران می‌گذارد. واکنش ورزشکاران، هنرمندان، روشنفکران، سیاستمداران و اقشار مختلف مردم بر ذهن مسئولان و مجریان سیاست‌ها اثرگذار است. این اتفاقی است که پس از مرگ مهسا امینی افتاد. داده‌ها نشان می‌دهد که پس از مرگ مهسا امینی، حتی کاربران ارزشی و انقلابی نیز منتقد این موضوع بودند و فقط ۱۱ درصد از کاربران سایبری، از گشت ارشاد دفاع کرده‌اند. این امر به معنای آن است که دفاع از یک سیاست غلط، حتی برای کاربران انقلابی و مجریان این سیاست‌ها نیز دشوار شده است. همین امر باعث می‌شود که تداوم رویه فعلی دشوار شود. معلوم نیست اثر آن چه زمانی پدیدار گردد اما واضح است که وقتی حتی جریان انقلابی و برخی چهره‌های مذهبی نیز منتقد تداوم گشت ارشاد هستند، اجرای این سیاست سخت‌تر از قبل می‌شود.
رسانه‌ای شدن: بدیهی‌ترین اثر کنشگری مجازی، رسانه‌ای شدن یک مسئله است. اگر فعالیت گسترده بخشی از کاربران شبکه‌های اجتماعی و مطالبه‌گری آن‌ها در مورد گشت ارشاد و حجاب اجباری نبود، نه آگاهی شهروندان افزایش می‌یافت نه هنرمندان و ورزشکاران موضع‌گیری می‌کردند و نه فشار برای تداوم رویه‌های غلط افزایش می‌یافت. اگر شاهد تغییرات فرهنگی در جامعه ایران طی یک دهه گذشته هستیم و جامعه ایران امروز بسیار بیشتر از قبل به گشت ارشاد و حجاب اجباری حساس است، به دلیل همین نوع کنشگری‌هاست. اگر کنشگری مجازی نبود، این اتفاقات هیچ وقت برجسته نمی‌شد و این مباحث میان مردم نمی‌رفت. همین واکنش‌هایی که مسئولان، از جمله ابراهیم رییسی، وادار شده تا بگیرد نتیجه کنشگری مجازی است. این واکنش‌ها نشان‌دهنده فشار بر آن‌ها نیز هست. اگر موضوع مرگ مهسا امینی به‌دنبال کنشگری مجازی رسانه‌ای نمی‌شد، این مسئولان هیچگاه فشاری بر خود حس نمی‌کردند که وادار به واکنش شوند.
می‌توان فواید دیگری راجع به هشتگ زدن و استوری گذاشتن راجع به مهسا امینی نام برد. آنچه مهم است آن است که این نوع کنشگری، شاید باعث تغیرات ناگهانی نشود، اما می‌تواند باعث تغیرات عمیق و پایدار شود. حتی اگر باعث برچیده‌شدن گشت ارشاد شود، باز هم اتفاق مهمی است و تأثیرات عمیقی بر جامعه خواهد گذاشت.
کانال تحلیل شبکه‌های اجتماعی مجازی
@socialMediaAnalysis
By: Alireza Mojahedi via eBiz
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر